ABA eğitim terapileri (Applied behavior analysis, UDA, Uygulamalı Davranış Analizi) bir tedavi yönteminden ziyade, bir uygulama metodudur. ABA yöntemlerini kullanarak, çocuğa gerekli becerilerin etkin şekilde öğretilmesi sağlanır. Davranış problemlerinin düzeltilmesi ile çocuğun yaşam kalitesinin yükseltilmesi hedeflenir. ABA, diğer terapi ve alternatif tedavi yöntemleri ile beraber kullanılabilir. Aba eğitimi davranış terapisi, davranışta gözlenebilir olumlu değişiklikler üretecek prosedürlerin geliştirilmesine adanmış, özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde birebir eğitimle uygulanır. Tercihen yoğun yani yoğunlaştırılmış olarak yürütülebilecek uygulamalı, davranışsal, analitik, teknolojik, etkili ve sistematik bir bilimdir. Davranış Analizi prensipleri gereği aba terapisinde bir müfredat oluşturulur. Bu müfredatta öğretilmek istenilen her bir davranış ayrı ayrı öğretilir. Alternatif davranış artırabilmeye yardımcı olmak adına hedef davranışları alt davranış kategorisine ayırıp basitleştirerek eğitimden verim alınmaya çalışılır.
Belirlenen hedeflerin basamaklandırılarak öğretilmesini amaçlayan bu yöntemde çocuk gözlemlenerek veriler toplanır. Kurumumuzda ABLLS, VBMAPP, VİNELAND müfredatlarından yararlanılarak elde edilen veriler doğrultusunda her bir çocuk için hedefler belirlenir ve bireyselleştirilmiş eğitime başlanır. Kazanımlar çocuğa ve ihtiyaca göre bireysel olarak belirlenir. Sonuçlar yoruma dayalı değildir ve istatistiksel olarak değerlendirilir. Yeni basamakların kazanılması için alt basamaklardaki becerilerin kazanılmış olması gerekmektedir. Davranış değiştirmeyi amaçlayan bir yöntem olarak temellense de akademik ve sosyal becerilerin öğretilmesinde de oldukça başarılı sonuçlar doğurmaktadır.
- ABLLS (The Assessment of Basic Language and Learning Skills)
Temel dil ve öğrenme becerilerini 25 beceri alanına ayırarak kendi içinde de hiyerarşik biçimde alt basamaklarını en ince detaylarına kadar kapsadığı için ABA uzmanlarının eğitim programlarını yazarken en çok kullandığı, kendine özel bir materyal kiti olan değerlendirme programıdır. ABLLS Programında yer alan gelişimsel alan ayrıntıları şöyledir; Pekiştirecin Etkisi ve İşbirliği (Cooperation and Reinforcer Effectiveness), Görsel Performans (Visual Performance), Alıcı Dil (Receptive Language), Motor Taklit (Motor İmitation), Ses Taklidi (Vocal İmitation), İstek bildirme (Request), Adlandırma (Labeling), Pragmatik Dil (İntraverbal), Spontan Konuşma (Spontaneous Vocalization), Gramer Sözdizimi (Syntax and Grammar), Oyun ve Eğlence (Play and Leasure), Sosyal İlişkiler (Social İnteraction), Grup Komutları (Group İnstruction), Sınıf Rutini (Classroom Routines), Cevapların Genellenmesi (Generalized Responding), Okuma (Reading), Matematik (Math), Yazma (Writing), İmla Heceleme (Spelling), Giyinme (Dressing), Yemek Yeme (Eating), Öz bakım (Grooming), Tuvalet Becerileri (Toileting), Kaba Motor (Gross motor), İnce Motor (Fine motor). Değerlendirilen bu 25 beceri alanlarına göre her bir çocuk için bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanır.
- VBMAPP (Verbal Behavior Milestones Assessment and Placement Program)
Sözel Davranış Aşamaları Değerlendirme ve Yerleştirme Programı (VB-MAPP, Verbal Behavior Milestones Assessment and Placement Program) otizm spektrum bozukluğu ve gelişimsel yetersizliği olan diğer çocukları başta dil ve sosyal beceri alanları olmak üzere çeşitli gelişimsel alanlarda değerlendiren, ayrıca kendi beceri izleme sistemine dayalı olarak her bir çocuk için bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlanması ve uygulanmasına rehberlik eden bir programdır. Türkiye’de VB-MAPP olarak adlandırılan ve Dr. Mark L. Sundberg tarafından 2008 yılında geliştirilmiş olan ‘Verbal Behavior Milestones Assessment and Placement Program (Sözel Davranış Aşamaları Değerlendirme ve Yerleştirme Programı), gelişimsel yetersizlikleri olan bireylerin öğrenme, dil ve sosyal becerilerinin değerlendirilmesi ve müdahale süreçlerinde kullanılan bir programdır. VB-MAPP müdahale programı, gelişimi üç farklı yaş aralığında sınıflandıran 170 adet ölçülebilir aşamadan oluşmaktadır. Talep etme, adlandırma, dinleyici tepkisi, görsel-algısal beceriler ve eşleme, bağımsız oyun, sosyal davranış ve sosyal oyun, okuma, yazma, işlev özellik ve türe göre dinleyici tepkisi, karşılık verme, sınıf izlenceleri ve grup becerileri, dilbilimsel yapı, matematik becerileri, yankılama, motor taklit alanlarında yer alan beceriler değenlendirilmektedir.
- VİNELAND (Vineland Adaptive Behavior Scales)
Günlük yaşamda sergilenen davranışsal uyumsallığı yenidoğan dahil tüm yaş düzeylerinde değerlendirilir. Zihinsel ve gelişimsel bozukluklara ilişkin tarama çalışmalarında; otizm açılımı kapsamında bozukluk ve gelişimsel gecikmeyi değerlendirmede öncelikli olarak kullanılmaktadır. Sağladığı bilgiler eğitim, tedavi ve rehabilitasyon planlamalarında kullanılır. Vineland değerlendirme ölçeğinde yer alan alanlar ve alt ölçekler şunlardır: 1. İletişim. a. Alıcı Dil, b. İfade Edici Dil alt ölçekleri; 2. Yazılı Anlatım; 3. Günlük Yaşam Becerileri. a. Kişisel Beceriler, b. Evle İlgili Beceriler, c. Toplumsal Beceriler; 4. Sosyalizasyon. a. Kişilerarası İlişkiler, b. Oyun ve Boş Zaman Becerileri, c. Başa Çıkma Becerileri alt ölçekleri; 5. Motor Beceriler. a. İnce Motor Beceri, b. Kaba Motor Beceri alt ölçekleri; 6. Uyumsal Olmayan Davranışlar (kullanımı isteğe bağlı). a. İçe vurum Bozuklukları, b. Dışavurum Bozuklukları.
